ΑΝΤΑ-ΚΑΛΕ: ΤΟ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΝΗΣΙ ΟΠΟΥ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΖΟΥΣΑΝ ΚΑΠΟΤΕ ΧΩΡΙΣ ΚΡΑΤΟΣ Η ΑΦΕΝΤΕΣ

 

Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο https://libcom.org και μεταφράστηκε απ' το "Γραφείο 17-81".

Ο Petar Georgiev Mandzhukov (1878-1966) ήταν Βουλγαρομακεδόνας επαναστάτης και αναρχικός, μέλος της Εσωτερικής Επαναστατικής Οργάνωσης Μακεδονίας-Αδριανούπολης και της Ανώτατου Κομιτάτου Μακεδονίας-Αδριανούπολης. Το παρακάτω κείμενο αποτελεί απόσπασμα από τα απομνημονεύματα του Mandzhukov "Harbingers of Storm" (Σόφια: FAB, 2013):

Μόλις βγει από τις Σιδηρές Πύλες [1], ο Δούναβης εκβάλλει ευρέως προς τα ανατολικά. Περίπου 3 χιλιόμετρα ανατολικά των Σιδηρών Πυλών, περίπου δύο χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της πόλης Orshova, και ακριβώς νότια της ρουμανικής συνοριακής πόλης Varchiorova, υπάρχει ένα αρκετά μεγάλο νησί που χωρίζει την πορεία του Δούναβη σε δύο σχεδόν πανομοιότυπους κλάδους υψηλής στάθμης, οι οποίοι στη συνέχεια ενώνονται ξανά. Στο δυτικό άκρο αυτού του νησιού, υπάρχει μια πόλη που περιβάλλεται από τρεις ζώνες οχυρώσεων με ψηλούς προμαχώνες. Πρόκειται για την πόλη Αντά Καλέ, ένα παλιό πρώτης τάξεως τουρκικό φρούριο.

Σύμφωνα με τη Συνθήκη του Βερολίνου του 1878 [2], τα σύνορα μεταξύ Ουγγαρίας και Ρουμανίας από τη μία πλευρά και Σερβίας και Βουλγαρίας από την άλλη, διέρχονται κατά μήκος του Δούναβη, δηλαδή κατά μήκος του ρου του, ο οποίος χρησιμεύει για τη ναυσιπλοΐα- και επειδή τα πλοία έπλεαν εξίσου και στις δύο πλευρές του Αντά Καλέ, σύμφωνα με τη συνθήκη το νησί έμεινε εκτός των συνόρων των γειτονικών κρατών της Ουγγαρίας, της Σερβίας και της Ρουμανίας. Σύμφωνα με την ίδια συνθήκη, όλα τα φρούρια στις όχθες του Δούναβη έπρεπε να κατεδαφιστούν. Μια ωραία μέρα του 1878, αφού οι Τούρκοι είχαν απομακρύνει το πυροβολικό τους, τη φρουρά τους και την αστυνομία από το νησί, το Αντά Καλέ - που είχε μείνει εκτός των συνόρων των γειτονικών κρατών - ξημέρωσε χωρίς καμία εξουσία.

Επισκέφθηκα το νησί αυτό τον Απρίλιο του τρέχοντος έτους 1898. Το νησί έχει μήκος περίπου τρία χιλιόμετρα από τα δυτικά προς τα ανατολικά και πλάτος περίπου ένα χιλιόμετρο από τα βόρεια προς τα νότια. Ολόκληρη η έκτασή του έξω από το φρούριο είναι καλλιεργήσιμη γη - χωράφια και οπωρώνες, καλά καλλιεργημένα και συντηρημένα. Οι κάτοικοι της πόλης Αντά Καλέ είναι Τούρκοι, που αριθμούν 3500-4000 άτομα- ο βιοπορισμός τους βασίζεται κυρίως στην παροχή καφέ και υπηρεσιών στα διερχόμενα πλοία του Δούναβη, καθώς και στους βαρκάρηδες από το λιμάνι της Orshova, και οι υπόλοιποι - εν μέρει αγρότες, εν μέρει έμποροι- όλοι, χωρίς εξαίρεση, είναι λαθρέμποροι. Ο οικισμός είναι μια τυπική παλιά τουρκική πόλη, με στενά και στραβά δρομάκια, καλυμμένη με καλντερίμια- η αγορά είναι ένα τουρκικό παζάρι - με χαμηλά μαγαζιά που κλείνουν με παντζούρια- τα καταστήματα είναι γεμάτα με εμπορεύματα που πωλούνται σε πολύ χαμηλές τιμές, επειδή δεν έχουν υποστεί δασμούς και διόδια. Οι δρόμοι της πόλης και εκείνοι του παζαριού σκουπίζονται και διατηρούνται εξαιρετικά καθαροί.

Εκτός από το σχολείο και το τζαμί, δεν υπήρχε κανένα άλλο ίδρυμα στην πόλη. Δεν υπάρχει ούτε δήμαρχος, ούτε κυβερνήτης, ούτε γραφειοκράτες, ούτε στρατός, ούτε αστυνομία, ούτε τελωνειακοί, ούτε φυλακή, ούτε δικαστήριο, ούτε φόροι. Όλοι οι κάτοικοι αποφασίζουν για τις ανάγκες της πόλης τους σε μια γενική συνέλευση- τα αποφασισμένα χρηματικά ποσά εισπράττονται από τους παρευρισκόμενους στη συνέλευση- η τελευταία είναι ο τόπος όπου επιλύονται οι διαφορές μεταξύ των κατοίκων -κάτι που συμβαίνει εξαιρετικά σπάνια-.

Όπως θα συνέβαινε παντού σε τέτοιες συνθήκες, τις πρώτες ημέρες μετά την αιφνίδια αποχώρηση των τουρκικών στρατιωτικών και πολιτικών αρχών από το νησί, ορισμένοι από τους κατοίκους κατέφυγαν σε λεηλασίες. Ο πληθυσμός, όμως, συγκεντρώθηκε και έφερε τους ληστές ενώπιον της γενικής συνέλευσης, η οποία τους υποχρέωσε να επιστρέψουν τα λεηλατημένα πράγματα- αυτό φάνηκε τόσο ντροπιαστικό στους ληστές, ώστε έκτοτε δεν υπήρξε καμία κλοπή, ληστεία ή εμπρησμός στο νησί.

Οι κάτοικοι του Αντά Καλέ είναι πολύ εξυπηρετικοί, φιλόξενοι, ευγενικοί και προσεκτικοί. Η ιδιωτική ιδιοκτησία υπάρχει όπως υπήρχε και πριν, χωρίς ωστόσο να παρεμβαίνει στις ελεύθερες και γεμάτες σεβασμό σχέσεις μεταξύ των κατοίκων.

Μεσολαβούν 427 χρόνια μεταξύ της εποχής του σουλτάνου Μωάμεθ Β', όταν οι πρόγονοι των σημερινών Αντακαλεϊτών εγκαταστάθηκαν στο νησί, και του 1878, όταν οι τουρκικές στρατιωτικές και πολιτικές αρχές το εγκατέλειψαν- γενιά με τη γενιά, οι κάτοικοι του Αντά Καλέ έζησαν και πέθαναν με την ιδέα της αναγκαιότητας της εξουσίας και του κράτους, έτοιμοι να θυσιαστούν για το τελευταίο ανά πάσα στιγμή- οι περισσότεροι από τους σημερινούς κατοίκους του νησιού έζησαν σε προνομιακές συνθήκες υπό τουρκική κυριαρχία. Αλλά αφού έζησαν μόνο είκοσι χρόνια πραγματικά ελεύθερης ζωής, δεν μπόρεσαν να καταλάβουν για ποιο λόγο χρειάζονται η εξουσία και το κράτος.

Τον Ιούλιο του τρέχοντος έτους, ο ουγγρικός στρατός αποβιβάστηκε στο νησί και το κατέλαβε. Τώρα στο Aντά Καλέ, υπάρχει δημοτική κυβέρνηση, υπάρχουν αξιωματούχοι, αξιωματικοί, δήμαρχος, κυβερνήτης, διοικητής, υπάρχει αστυνομικό τμήμα, δικαστήριο, φυλακή. Τώρα οι κάτοικοι θέλουν άδεια για τα πάντα, πληρώνουν τέλη και φόρους για τα πάντα, η κυβέρνηση εισπράττει πρόστιμα από αυτούς για τα πάντα. Οι κάτοικοι του Αντά Καλέ δεν είναι πλέον ελεύθεροι άνθρωποι, αλλά Αυστροούγγροι υπήκοοι.

Έτσι, η ελευθερία του Αντά Καλέ καταπνίγηκε αθόρυβα, με τη σιωπηρή έγκριση των γειτονικών χωρών, επειδή το Aντά Καλέ - αυτή η μικρή νησιωτική πόλη - αποτελούσε μια μεγάλη απειλή για όλες τις χώρες και όλες τις αρχές: εκεί οι άνθρωποι δεν ανέπτυσσαν θεωρίες για την αντιεξουσία, δεν γράφτηκαν βιβλία και φυλλάδια για να εξηγήσουν πώς θα οργανωθεί η ζωή μιας ελεύθερης κοινωνίας στο μέλλον- εκεί η ελευθερία ασκούνταν στο παρόν, με τον πιο φυσικό τρόπο, από τους απλούς ανθρώπους.

 

Σημειώσεις του μεταφραστή:

[1] Οι Σιδηρές Πύλες είναι ένα φαράγγι στον ποταμό Δούναβη. Αποτελεί μέρος των συνόρων μεταξύ της Σερβίας (νότια) και της Ρουμανίας (βόρεια).

[2] Η Συνθήκη του Βερολίνου υπογράφηκε στον απόηχο της ρωσικής νίκης κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1877-1878, με τις μεγάλες δυνάμεις να αναδιαμορφώνουν τον χάρτη της περιοχής των Βαλκανίων.

Το νησί Αντά Καλέ βυθίστηκε κάτω από το νερό το 1970 κατά τη διάρκεια της κατασκευής του υδροηλεκτρικού σταθμού των Σιδηρών Πυλών, του μεγαλύτερου φράγματος στον ποταμό Δούναβη και ενός από τα μεγαλύτερα υδροηλεκτρικά εργοστάσια στην Ευρώπη.